Bitkilerin Yapısı Konusu

Bitkilerin Yapısı 25,580

Bitkilerin Yapısı

► Bitkiler, ekosistemlerin temel yaşam kaynağıdır. Fotosentez yoluyla besin ve oksijen sağlayarak yaşamın devamlılığını mümkün kılarlar.

► Ayrıca, toprak erozyonunu önler, su döngüsünü düzenler ve birçok canlının barınma alanını oluştururlar. Ekosistemlerin sürdürülebilirliği ve biyoçeşitliliğin korunması için bitkilerin varlığı hayati önem taşır.

► Dünya genelinde binlerce bitki türü (325.000'den fazla olduğu düşünülmektedir), insanların günlük yaşamlarında çeşitli gereksinimlerini karşılar.

► Yiyecek, içecek, ilaç, baharat, yağ, yakacak, lif ve boya gibi pek çok alanda bitkilerden faydalanılır.

► Örneğin, pirinç, buğday ve mısır gibi tahıllar temel gıda maddeleridir. Kahve ve çay gibi içecekler, bitkisel ürünlerden elde edilir. Tıbbi bitkiler ise hastalıkların tedavisinde kullanılarak modern tıbbın önemli bir parçası olmuştur.

► Ülkemiz Türkiye, tarihi ve kültürel zenginliğinin yanı sıra biyolojik çeşitlilik açısından da oldukça önemli bir konuma sahiptir.

► Türkiye'nin her bölgesinde binlerce bitki türü yetişir. Bu bitkilerin yaprak, kök, çiçek, meyve ve tohumlarından çeşitli şekillerde faydalanılır.

Çiçekli Bir Bitkinin Temel Kısımlarının Yapısı ve Görevleri

► Karasal ortama uyum sağlamış bitkilerde iki organ sistemi bulunur. Bu sistemler toprak üstü ve toprak altı sistemlerdir.

► Toprak altı organ sistemine kök sistemi

► Toprak üstü organ sistemine; sürgün sistemi denir.

Kök sistemi; bitkiyi toprağa bağlar, bitkinin topraktan su ve mineral almasını sağlar. Ayrıca hormon üretimi de sağlar. Kökler fotosentez yapamaz. Besin ihtiyacını sürgün sisteminden karşılar. Sürgün sistemi ise kökten gelecek su ve minerallere ihtiyaç duyar.

► Havuç, turp ve kereviz gibi besin depolayabilen bitkilerin toprak altı gövdelerinde, sürgün sisteminde fotosentez ile üretilen organik besinler depolanır. Bu bitkilerin köklerine Yumru Kök denir.

► Bu yumru kökler besin maddelerini depoladığı için büyümüş halde bulunurlar.

► Kurak bölgelerde yetişen bitkilerin kökleri, su ve mineral alımını gerçekleştirmek için oldukça iyi gelişmiştir.

Sürgün sistemi; Bitkinin toprak üstünde bulunan gövde, dal, yaprak, çiçek ve meyveden oluşan kısmıdır.

► Sürgün sistemde bitkinin büyüme, depolama, fotosentez yapma, üreme, taşıma, destek verme ve hormon üretme gibi temel görevlerini yerine getiren yapıları bulunur.

► Dallar üzerinde bulunan tomurcuklar; farklılaşarak yeni dalları, yaprakları ve çiçekleri oluşturur.

Fotosentezin gerçekleştiği yapılar sürgün sistemde bulunur.

► Pek çok hayvan gibi bitkiler de hücreler, dokular ve organlardan oluşan bir organizasyona sahiptirler.

► Hücre; yaşamın temel birimidir.

► Doku; belli bir görevi yapmak üzere bir araya gelen, yapısal ve işlevsel olarak benzer hücrelerden oluşan hücre topluluğudur.

► Organ ise; farklı doku çeşitlerinin oluşturduğu özel görevleri gerçekleştiren yapılardır.

Bitkilerin Genel Özellikleri

► Tamamı çok hücrelidir.

► Ototrof canlılardır. Besin üretiminde ışık enerjisini kullanırlar.

► Kloroplast taşırlar. Klorofilleri kloroplast içindedir.

► Fotosentez yaparlar.

► Hücre çeperlerinin ana maddesi selülozdur.

► Glikozun fazlasını nişasta olarak depo ederler.

► Genellikle bir yere bağlı olduklarından yer değiştiremezler. (Bitkilerde hareket aktif değil pasif olarak gerçekleşir.)

Not

1. Tam parazit bitkiler (küsküt otu, canavar otu gibi) kloroplast taşımazlar, fotosentez yapamazlar.

2. Ancak yarı parazit bitkilerden ökse otu gibi bitkiler kloroplast taşıdıkları için fotosentez yaparlar.

3. Bu bitkilerde gerçek kök yerine emeç denilen yapılar bulunur.

Konuya Ait Videolar

Konuya Ait Sorular

Soru 1.
5406

Yeşil bir bitkinin yaprağından sabah erken bir saatte şekildeki gibi belirli çapta dairesel bir kesi alınarak kurutulmuş ve tartılmıştır. Yaprağın geriye kalan kısmı akşama kadar bırakılmış ve fotosenteze devam etmesi sağlanmıştır. Kalan kısımdan, akşam saatinde, aynı çapta dairesel bir kesi alınıp kurutulmuş, tartılmış ve içindeki bileşikler analiz edilmiştir.

Buna göre, sabah alınan dairesel kesi ile akşam alınan dairesel kesi arasındaki fark, bu yaprak için aşağıdakilerin hangisi hakkında bilgi vermez?

(2001-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Ortama verilen oksijen miktarı
B. Üretilen organik madde miktarı
C. Gün boyunca yitirilen su miktarı
D. Organik maddenin üretiminde kullanılan ATP miktarı
E. Tüketilen karbondioksit miktarı

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: C

Soru 2.
5069

Aşağıdaki grafikte bir bitkinin hücresinde gerçekleşen bazı olaylar verilmiştir.

Bu olayları gerçekleştiren bitki hücresi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A. Lentisel
B. Stoma bekçi hücreleri
C. Mantar doku hücreleri
D. Epidermis hücreleri
E. Palizat parankiması hücresi

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Açıklaması:
📘 Soru Hakkında Kısa Bilgi: Bu soru, terleme ve karbondioksit alışverişi yapan bitki hücresinin hangisi olduğunu bulmayı gerektiriyor. Grafikte zamanla: Karbondioksit miktarı azalıyor (→ fotosentez yapılıyor) Terleme ile atılan su miktarı artıyor (→ su buharı çıkışı var)

Bitkilerde stomalar, gaz alışverişinin ve terlemenin gerçekleştiği küçük açıklıklardır. Stomalar, iki adet bekçi hücresinden oluşur. Bu hücreler: Fotosentezde karbondioksit alımını sağlar Terleme ile su buharı çıkışını kontrol eder Kloroplast içerir → fotosentez yapabilirler

🧠 Soru Tipi: Grafik + Bilgi Sorusu. Bu, gözlem yorumlamayı ve ilgili yapıyı doğru tanımayı gerektiren bir grafik analiz sorusudur.

🔍 Şık Analizi:

A) Lentisel ❌ Yanlış → Sadece gaz alışverişi sağlar (odunsu gövdelerde). → Terleme ile su atımı yapılmaz → Bu nedenle grafikle uyuşmaz.

B) Stoma bekçi hücreleri ✅ Doğru → Hem karbondioksit alımı sağlar → Hem de terleme ile su buharı çıkışını kontrol eder → Grafik bu iki olayı gösterdiği için doğru hücre budur.

C) Mantar doku hücreleri ❌ Yanlış → Gövdede koruma sağlar, ölü hücrelerdir → Gaz alışverişi veya terleme yapılmaz

D) Epidermis hücreleri ❌ Yanlış → Koruyucu dokudur → Gaz alışverişi yapmaz, kloroplast içermez → Stomaları oluşturur ama kendisi görev yapmaz

E) Palizat parankiması hücresi ❌ Yanlış → Fotosentez yapar, yani CO₂ kullanır → Ama terleme ile su atımı yapmaz → Grafikteki “terleme ile su atımı” kısmını açıklayamaz

Soru 3.
5299

Aşağıda verilen yapılardan hangisi sürgün sistemi içerisinde bulunmaz?

A. Yapraklar
B. Gövde
C. Meyve
D. Kökler
E. Çiçekler

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: D

Açıklaması:
📘 Soru Hakkında Kısa Bilgi: Bu soru, bitkilerin organ sistemlerini tanımaya yönelik çok temel ama önemli bir bilgi sorusudur. Bitkilerde iki temel organ sistemi vardır:

Kök sistemi: Toprak altında yer alır. Su ve mineral emilimi, bitkiyi toprağa bağlama görevini üstlenir.

Sürgün sistemi: Toprak üstünde kalan tüm yapılar bu sisteme aittir. Gövde, yaprak, çiçek ve meyve gibi yapılar sürgün sisteminin parçalarıdır.

🧠 Soru Tipi: Bilgi Sorusu Bu, doğrudan sınıflandırma ve tanım bilgisi isteyen bir sorudur.

🔍 Şık Analizi:

A) Yapraklar ✅ Sürgün sistemine aittir. → Fotosentez yapar, terleme ve gaz alışverişi sağlar.

B) Gövde ✅ Sürgün sistemine aittir. → Bitkinin dik durmasını sağlar, madde iletimini gerçekleştirir.

C) Meyve ✅ Sürgün sistemine aittir. → Tohumu korur ve yayılmasını sağlar. Çiçeklerin döllenmesinden sonra oluşur.

D) Kökler ❌ Sürgün sistemine ait değildir. → Kök sistemine aittir. → Su ve mineral alımı ile toprağa tutunma görevini üstlenir. ✔️ Bu nedenle doğru cevap budur.

E) Çiçekler ✅ Sürgün sistemine aittir. → Eşeyli üremeyi sağlar, meyve ve tohum oluşturur.

Soru 4.
5570

Farklı ortamlarda tutulan özdeş yapıdaki iki bitkiye eşit miktarda su veriliyor. Belirli bir zaman dilimi hiç bir değişiklik yapmadan bekleniyor.

Bu deney süresince elde edilecek sonuçlarla ilgili olarak, aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

A. 1.bitkinin su kaybı diğerinden fazla olur.
B. Her iki bitkinin de 3.gündeki su tüketimi 4.güne göre daha fazla olur.
C. Bitkilerin su kaybı çevre sıcaklığından etkilenir.
D. Bitkilerin su kaybını ışık etkiler.
E. Bitkilerin toprağındaki 1.gündeki nem oranı 4.güne göre daha fazladır.

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: D

Açıklaması:
📘 Soru Hakkında Kısa Bilgi: Bu soruda, aynı özellikteki iki bitki farklı sıcaklıklarda ama aynı ışık koşullarında tutuluyor ve eşit miktarda su veriliyor. Amaç: Sıcaklık farklılığının su kaybı (terleme) üzerindeki etkisini görmek.

🧠 Soru Tipi: Deney – Yorum + Bilgi Sorusu Bu soruda öğrenci, deneysel düzenekten mantıkla doğru sonucu çıkarma becerisini göstermelidir. Verilen tüm şıklar gözlem veya bilgiye dayalı çıkarımlar içeriyor.

🔍 Şık Analizi:

A) 1. bitkinin su kaybı diğerinden fazla olur. ✅ Doğru → Çünkü 1. bitki 30 °C'de, 2. bitki 15 °C'de tutuluyor. → Sıcaklık arttıkça terleme artar, dolayısıyla 1. bitkinin su kaybı daha fazladır.

B) Her iki bitkinin de 3. gündeki su tüketimi 4. güne göre daha fazla olur. ✅ Doğru olabilir → Topraktaki su azaldıkça, bitki su çekmekte zorlanır. → Bu nedenle günler ilerledikçe su tüketimi azalma eğilimindedir.

C) Bitkilerin su kaybı çevre sıcaklığından etkilenir. ✅ Doğru → Bu zaten deneyin temelini oluşturan değişkendir. → Yüksek sıcaklık → daha fazla terleme.

D) Bitkilerin su kaybını ışık etkiler. ❌ Yanlış (ve doğru cevap budur) → Işık su kaybını etkileyebilir, ama bu deneyde ışık sabittir (iki ortam da ışıklıdır). → Bu nedenle ışığın su kaybı üzerindeki etkisini karşılaştıracak bir durum yoktur. ✔️ Soruda “bu deney süresince elde edilecek sonuçlarla ilgili olarak” deniyor. → Bu nedenle ışığın etkisine dair bir sonuç çıkmaz. → Bu ifade deneyle desteklenmediği için yanlıştır.

E) Bitkilerin toprağındaki 1. gündeki nem oranı 4. güne göre daha fazladır. ✅ Doğru → İlk gün toprağa su veriliyor → en yüksek nem oranı → Günler geçtikçe topraktaki nem azalır.

Soru 5.
6085

Aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesi, bir bitkinin çiçekli bitki olduğuna karar vermek için kullanılabilir?

(2010-Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS))
A. Fotosentez yapması
B. Solunum yapması
C. Meyve oluşturması
D. Dişi ve erkek üreme hücresi oluşturması
E. Döllenmeyle zigotun oluşması

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: C

Açıklaması:
Çiçekli bitkiler, tohumlarını meyve içinde oluşturan bitkilerdir.

- Meyve, çiçekli bitkilere özgü bir yapıdır ve döllenme sonrası yumurtalıkların gelişmesiyle oluşur.

- Bu nedenle bir bitkinin çiçekli bitki olup olmadığını anlamanın en kesin yolu, meyve oluşturup oluşturmadığını gözlemlemektir.

Soru 6.
5830

Canlıların sudan karaya geçiş döneminde farklı sorunlar ortaya çıkmıştır. Bu sorunlara her canlı farklı uyumsal özellikler geliştirerek çözüm bulmaya çalışmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi, bitkilerin karasal yaşama uyumu sonucunda ortaya çıkmamıştır?

(2009-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Gerçek köklerin oluşması
B. Fotosentez yapılması
C. İletim demetlerinin gelişmesi
D. Su kaybını azaltan özelliklerin gelişmesi
E. Gövdeye destek sağlayan yapıların gelişmesi

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Açıklaması:
Fotosentez, bitkilerin karasal yaşama uyumuyla ilişkili değildir çünkü fotosentez sucul ortamda yaşayan bitkilerde de mevcuttur. Bu özellik, karasal yaşama özgü bir adaptasyon değil, bitkilerin genel bir yaşam fonksiyonudur.

Soru 7.
5921

Aşağıdaki şekil bir bitki fidesinin ve onun bazı kısımlarını göstermektedir.

Çok yıllık olan bu bitkinin, numaralı kısımlarından hangilerinde bulunan bölünür dokular, hayat boyu kalır ve görev yapar?

A. I ve II
B. II ve III
C. II ve IV
D. I ve IV
E. II, III ve IV

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: E

Açıklaması:
📘 Soru Hakkında Kısa Bilgi: Bitkilerde bazı dokular, hayat boyu bölünme yeteneğini korur. Bu dokulara meristem (bölünür doku) denir. Meristem dokular:

Uç (apikal) meristem → boyuna büyümeyi sağlar (tepe tomurcuğu ve kök ucu)

Yanal meristem → enine kalınlaşmayı sağlar (özellikle gövdede)

🧠 Soru Tipi: Görsel Yorumlama + Bilgi Sorusu. Bu soru hem şekli tanımayı, hem de meristem dokuların nerelerde bulunduğunu bilmeyi gerektirir.

🔍 Öncül Analizi:

I. Genç yaprak ❌ Meristem yok → Yaprak oluşumu tamamlandıktan sonra, hücreleri farklılaşır ve bölünme yeteneğini kaybeder. → Genç yaprak olsa bile sürekli bölünmez.

II. Tepe tomurcuğu ✅ Uç meristem bulunur → Boyuna büyümenin merkezidir. → Hayat boyu aktif kalabilir.

III. Kök ucu ✅ Uç meristem bulunur → Köklerin uzamasını sağlar. → Sürekli aktif bölünme görülür.

IV. Gövde ✅ Yanal meristem (kambiyum) bulunur → Özellikle çok yıllık bitkilerde gövde kalınlaşır, bu yanal meristemin işidir. → Hayat boyu görev yapar.

Soru 8.
5185

Şekil I deki genç bitki fidesi, ışığın sadece belirli bir yönden gelmesini sağlayan ve yerçekimi kuvvetinin yönünü değiştiren bir düzeneğe konarak büyümeye bırakıldığında, Şekil II deki yönelmeyi göstermiştir.

Bu yönelmeyi sağlayan düzenekteki ışığın geliş yönü ve yerçekimi kuvveti yönü aşağıdakilerin hangisinde gösterildiği gibidir? (Işığın gövdeye, yerçekimi kuvvetinin de köke pozitif yönelme sağla- dığı kabul edilecektir.)

(2000-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A.
B.
C.
D.
E.

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: B

Soru 9.
5517

Yaprak döken bir ağacın gövdesinin yerden h yüksekliğindeki bir noktasına uzun bir çivi, 2/3'ü dışarıda kalacak şekilde, öz bölgesine kadar çakılıyor.

Bu bitki 10 yıl sonra incelendiğinde,

I. Ağacın gövdesi dışında kalan çivi uzunluğunun aynı kaldığı,

II. Ağacın gövdesi dışında kalan çivi uzunluğunun azaldığı,

III. Uzayan ağaçta çivinin, h yüksekliğinden daha yukarıda olduğu,

IV. Ağacın uzamasına karşın çivinin, h yüksekliğinde kaldığı

Durumlarından hangileri gözlenir?

(2007-Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS))
A. Yalnız I
B. Yalnız III
C. I ve IV
D. II ve III
E. II ve IV

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: E

Soru 10.
5650

Bitkilerde, aşağıdakilerin hangisinde verilen yapı, karşısındaki işlevi yapmaz?

(2012-Lisans Yerleştirme Sınavı-2 (LYS2))
A. Yapı → Mumsu tabaka, İşlev → Gaz alışverişini kolaylaştırma
B. Yapı → Tüyler, İşlev → Aromatik kimyasallar salgılama
C. Yapı → Hidatot, İşlev → Fazla suyu dışarı atma
D. Yapı → Stoma hücresi, İşlev → Fotosentezi gerçekleştirme
E. Yapı → Salgı cepleri, İşlev → Böceklerle tozlaşmaya yardımcı olma

Doğru Cevap İçin Tıklayınız...

Doğru Cevap: A

Açıklaması:
Bu soru bir karşılaştırma ve kavram bilgisi sorusudur. Öğrencinin bitkisel yapıların görevlerini doğru eşleştirme becerisini ölçer.

🌱 Kısaca Bilgi: Bitkilerde çeşitli yapılar, çevreye uyum sağlamak ve yaşamsal işlevlerini yürütmek için özel görevler üstlenir:

Mumsu tabaka (kütikula): Su kaybını azaltır, gaz alışverişini zorlaştırır.

Tüyler: Aromatik madde salgılayan türleri olabilir.

Hidatot: Fazla suyu sıvı halde dışarı atar (gutasyon).

Stoma hücresi: Gaz alışverişi sağlar; aynı zamanda kloroplast içerdiği için fotosentez yapabilir.

Salgı cepleri: Böcekleri çeker; tozlaşmaya katkı sağlayabilir.

🔎 Şık Analizi:

A) ❌ Yanlış: Mumsu tabaka gaz alışverişini kolaylaştırmaz, aksine azaltır. Su kaybını önler.

B) ✔ Tüyler bazı bitkilerde salgılayıcı görev üstlenebilir.

C) ✔ Hidatotlar fazla suyu atar.

D) ✔ Stoma bekçi hücrelerinde kloroplast vardır, fotosentez yapabilir.

E) ✔ Salgı cepleri bazı bitkilerde böcekleri cezbetmek için aroma üretir.

✅ Doğru Cevap: A) Yapı → Mumsu tabaka, İşlev → Gaz alışverişini kolaylaştırma Bu ifade yanlıştır çünkü mumsu tabaka gaz alışverişini azaltarak su kaybını önler.

Soru 1.

Soru 2.

Soru 3.

Soru 4.

Soru 5.

Soru 6.

Soru 7.

Soru 8.

Soru 9.

Soru 10.