Prokaryot hücre yapısına sahip organizmaların (bakteri ve arkelerin) bazı belirleyici özellikleri vardır. Şöyle ki;

1. En önemlisi zarlı oluşuma sahip olmamaları,
2. DNA'larının sitoplazmada bulunması,
3. Kemosentez yapmaları,
4. Oksijensiz solunum ile ATP enerjisi üretmeleri (Oksijensiz solunum ökaryotlarda görülmez, bazı prokaryotlara özgüdür.)
5. Endospor oluşturabilmeleri (sadece bazı bakterilere özgüdür.)

1.Tema 8. Etkinlik

Adı: Domainlerin Genel Özellikleri

Amaç: Domainleri birbirinden ayıran temel özelliklere ilişkin çıkarım yapabilme

Yönerge

♦  Domainlerin genel özelliklerine ait Üç Üst Âlem (Domain) Sistemi konusunun sonundaki veya aşağıdaki videoyu izleyiniz.

♦ Aşağıda uygulama basamakları verilen etkinliği gerçekleştiriniz.

1. Görselleri ve genel özellikleri verilen canlıları inceleyiniz. Canlıların özelliklerinden hareketle her bir canlının hangi domaine ait olabileceğine dair varsayımlar oluşturunuz.

1. Varsayım: ....................

2. Varsayım: ....................

3. Varsayım: ....................

4. Varsayım: ....................

5. Varsayım: ....................

6. Varsayım: ....................

2. Bu canlıların ait olduğu domainlerin özelliklerini analiz ederek “Üç Domaini Birbirinden Ayıran Temel Özellikler” tablosunu doldurunuz.

3. “Üç Domaini Birbirinden Ayıran Temel Özellikler” tablosu doldurulurken her bir özelliğin altında yer alan parantez içerisindeki ifadeleri (Var/Yok gibi) kullanmaya özen gösteriniz.

4. Tabloya işlediğiniz bilgilerden hareketle üç domainde bulunan canlıların özelliklerine ilişkin bakteri-arke ve arke-ökaryot domainlerine ait benzerliklerden yola çıkarak belirlediğiniz örüntüleri listeleyiniz. .....................................

5. Tablodaki canlılardan biri olan bal arısının (Apis mellifera) biyolojik önemini, yok olmalarına sebep olabilecek etmenleri ve bu etmenlere karşı uygulanacak eylem planlarını içeren önermelerinizi listeleyiniz. ....................................

6. Bal arısı hakkında sunulan önermelerin tümünün yer aldığı ve sınıf arkadaşlarınızın ortak değerlendirmesini yansıtan bir rapor hazırlayınız. Bu süreci planlı ve sorumlu davranarak tamamlayınız.

7. Raporda oluşturduğunuz önermeleri kendi yaşamınızla ilişkilendirerek sınıfta paylaşınız veya okul gazetesinde yayımlayınız.

Çözüm Önerisi

► Verilen görsellerdeki canlıların özelliklerine dayanarak, her bir canlının hangi domaine (üst alem) ait olduğuna dair varsayımlar oluşturabiliriz.

Domain sistemi üç ana başlıkta incelenir:

► Bakteriler (Bacteria),

► Arkeler (Archaea) ve

► Ökaryotlar (Eukarya).

Şimdi bu sınıflandırmayı, görsellerdeki canlıların özelliklerine göre yapalım:

1. Euglena gracilis (Öglena gracilis)
- Varsayım: Bu canlı bir **Ökaryot**tur, çünkü çekirdeği ve zarlı organelleri olan bir tek hücreli canlıdır. Bitkiler gibi fotosentez yapar, ancak hayvanlar gibi dışarıdan besin de alabilir.

2. Escherichia coli (Eşerişya koli)
- Varsayım: *Escherichia coli* bir **Bakteri**dir. Tek hücrelidir ve halka şeklinde bir kromozoma sahiptir. Zarla çevrili çekirdeği yoktur, bu yüzden prokaryotik bir canlıdır.

3. Omphalotus nidiformis (Hayalet mantar)
- Varsayım: Bu canlı bir **Ökaryot**tur. Çok hücreli yapıya sahiptir ve genellikle çürüyen ağaçların üzerinde yetişen bir mantardır. Bu özellikler ökaryotik mantarlara özgüdür.

4. Apis mellifera (Bal arısı)
- Varsayım: *Apis mellifera* bir **Ökaryot**tur. Çok hücreli bir yapıya sahiptir, karmaşık bir organ sistemi vardır ve hayvanlar âlemine aittir.

5. Methanobrevibacter smithii (Metanobrevibakter smitii)
- Varsayım: Bu canlı bir **Arke**dir. İnsan bağırsağında yaşayan ve metan üreten bu organizma, zorlu çevre koşullarında yaşayabilme yeteneğine sahiptir ve antibiyotiklere dirençlidir, bu da arkeleri karakterize eden özelliklerdendir.

6. Ophrys lycia (Likya Kaş orkidesi)
- Varsayım: *Ophrys lycia* bir **Ökaryot**tur. Bu bitki, fotosentez yapan çok hücreli bir organizmadır ve bitkiler âlemine aittir.

Bu varsayımlar doğrultusunda, her bir canlının özelliklerine göre hangi domaine ait olabileceğine dair tahminler yapılmıştır.

Verilen tabloya göre,

üç domaini (Bakteriler, Arkeler ve Ökaryotlar) birbirinden ayıran temel özellikleri analiz edelim ve tabloyu aşağıdaki bilgilere göre dolduralım.

Üç Domaini Birbirinden Ayıran Temel Özellikler Tablosu

4. Bakteri-Arke ve Arke-Ökaryot Domainlerine Ait Benzerlikler
- Bakteri-Arke Benzerlikleri:
  - İkisi de prokaryot hücre yapısına sahiptir (belirgin çekirdek yoktur).
  - Her iki domainde de halkasal kromozom yapısı bulunur.
  - Zarla çevrili organeller yoktur.
  - Antibiyotiklere direnç gösterebilen bazı türler her iki domainde de mevcuttur.
  
- Arke-Ökaryot Benzerlikleri:
  - Kromozomlarında bazı türlerde histon protein bulunabilir.
  - Ekstrem koşullarda yaşayabilen türler her iki domainde de mevcuttur (Arkeler daha fazla ekstrem koşullara dayanıklıdır).
  
5. Bal Arısının Biyolojik Önemi, Tehditler ve Eylem Planı
- Biyolojik Önemi:
  - Bal arıları ekosistem için kritik öneme sahiptirler çünkü birçok bitkinin tozlaşmasını sağlarlar.
  - Tarımsal ürünlerin büyük bir kısmı arıların tozlaşmasıyla elde edilir.

- Yok Olma Tehditleri:
  - Pestisit kullanımı.
  - Habitat kaybı ve çevresel değişiklikler.
  - İklim değişikliği.
  - Hastalıklar ve zararlı parazitler (örneğin, Varroa destructor paraziti).

- Eylem Planları:
  1. Pestisit kullanımını azaltmak ve daha çevre dostu tarım yöntemlerine geçmek.
  2. Bal arıları için doğal habitatları korumak ve geri kazandırma projeleri başlatmak.
  3. İklim değişikliğiyle mücadele kapsamında çevresel farkındalık artırılmalı.
  4. Arı hastalıkları ve parazitleriyle mücadele eden bilimsel araştırmaları desteklemek.

6. Bal Arısı Hakkında Rapor
Sınıf arkadaşlarınızla birlikte bal arılarının korunmasına yönelik önermelerinizin yer aldığı bir rapor hazırlayabilirsiniz. Bu rapor, ekosistem için ne kadar önemli olduklarını ve korunmalarının neden gerekli olduğunu açıklayarak topluma sunulabilir.

7. Raporu Hayatınızla İlişkilendirerek Paylaşma
Hazırladığınız raporu okul gazetesinde yayımlayabilir veya sınıfta sunum yaparak farkındalık yaratabilirsiniz. Kendi yaşamınızla ilişkilendirerek, çevrenizdeki doğanın korunmasına nasıl katkıda bulunabileceğinizi anlatabilirsiniz.