1. Bir bölgede tür çeşitliliğinin yüksek olmasının sebepleri

Bir bölgede farklı özelliklere sahip pek çok habitat bulunuyorsa tür çeşitliliği artar.

Tek Tek Dağları Millî Parkı’nda derin vadiler, mağaralar, taşlık, kayalık ve çalılık alanlar vardır.

Bu habitat çeşitliliği; türlerin barınma, beslenme, saklanma ve üreme ihtiyaçlarını karşılar.

Bu nedenle bölgede tür çeşitliliği yüksektir.

2. Kurt popülasyonunun büyüklüğündeki değişimlerin izlenmesinin amacı

Kurt sayısının zaman içindeki değişimini tespit etmek için popülasyon izlenir.

Popülasyon artıyor mu, azalıyor mu yoksa sabit mi kalıyor, bu belirlenir.

Böylece tür üzerinde baskı yaratan tehditlerin (avcılık, habitat kaybı vb.) varlığı hakkında fikir edinilir.

Elde edilen verilere göre alınacak koruma önlemleri şekillendirilir ve uygulamalar gerektiğinde değiştirilir.

Kurt popülasyonunun sabit kalması veya artması, koruma çalışmalarının başarılı olduğunun göstergesidir.

3. Yaban hayatının korunması neden önemlidir?

Yaban hayatı; bitkiler, hayvanlar ve mikroorganizmalarla birlikte tür çeşitliliğini oluşturur.

Her tür ekosistemde besin zinciri ve madde döngüleri içinde önemli bir role sahiptir.

Yaban hayatındaki türlerin yok olması ekosistem dengesini bozar.

Sağlıklı ekosistemler insanlara temiz su, hava, gıda ve pek çok doğal kaynak sağlar.

Bu nedenle yaban hayatının korunması hem doğanın hem de insanların geleceği için hayati öneme sahiptir.

4. Verilen örnek olaylardaki etkileşim ve değişimler

Yumurtalık Lagünü Millî Parkı

Farklı habitat tipleri (bataklık, sazlık, kumul, ıslak çayır, çorak alanlar) çok sayıda tür için yaşam ortamı sağlar.

Bu habitat çeşitliliği, kuşlar, sürüngenler, memeliler gibi pek çok canlı türü arasında yoğun türler arası etkileşime neden olur.

Lagünün kuş göç yolları üzerinde yer alması, göçmen kuşlar için güvenli beslenme ve dinlenme alanı oluşturur.

Koruma statüsü (millî park) sayesinde, uzun vadede tür çeşitliliğinin korunması ve artması beklenir.

Kızılçam Ormanları (Yangın ve süksesyon)

Yangın, ormandaki mevcut bitki örtüsünü büyük ölçüde yok ederek güçlü bir bozucu etken olarak etki eder.

Yangından sonra kızılçam tohumlarının çimlenmesiyle çok sayıda fide ortaya çıkar, toprak altındaki organlardan çalı ve ağaççıklar sürgün verir.

Tek yıllık bitkiler de yangından sonra çimlenerek kısa sürede alanı kaplar; bu durum sekonder süksesyon örneğidir.

İlk birkaç yıl içinde birçok bitki türü yeniden ortaya çıkar; ancak ormanın eski boyuna ve biyokütlesine ulaşması için 20–25 yıl gerekir.

Kızıl Tilki Popülasyonu

Kızıl tilkiler ile uyuz paraziti arasında konakçı–parazit (türler arası) etkileşim vardır.

Parazitin neden olduğu sarkoptik uyuz hastalığı, tilkilerin 2–4 ay içinde ölmesine ve popülasyonda büyük azalmaya yol açmıştır.

Tilkiler yaban tavşanı ve orman tavuğu gibi türlerle avcı–av ilişkisi içindedir.

Tilkilerin azalması, av konumundaki türlerin sayısında geçici artışa neden olmuştur; bu, türler arası dengenin değiştiğini gösterir.

Akdeniz Foku Popülasyonu

İnsanlar ile Akdeniz foku arasında habitat paylaşımı ve çatışması vardır; kıyı yapılaşması ve limanlar fokların yaşam alanlarını daraltmaktadır.

1990’lı yıllarda alınan koruma önlemleriyle popülasyonda artış olmuş, yıllık yavru sayısı yükselmiş ve 33 bireye ulaşılmıştır.

Daha sonra habitat kaybı ve korunaksız mağaralarda yavrulama nedeniyle yavru ölümleri artmış, popülasyon 33’ten 15 bireye düşmüştür.

Üreme potansiyeli olmasına rağmen habitat kaybı devam ederse popülasyon tekrar yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalacaktır.

Etkileşim ve değişimlere ait kısa karşılaştırma

Yumurtalık Lagünü ve Kızılçam ormanları, birden fazla türün birlikte yaşadığı komünite düzeyindeki etkileşim ve değişimleri gösterir.

Kızıl tilki ve Akdeniz foku örnekleri, belirli bir türün popülasyon düzeyinde zaman içindeki artma–azalma değişimlerini açıklar.

Tilkide hastalık (parazit), Akdeniz fokunda habitat kaybı, popülasyon büyüklüğünü etkileyen temel faktörlerdir.

Kızılçam ormanlarında yangın, ekosistemi geçici olarak tahrip etse de süksesyon sayesinde sistem kendini yeniler; ilk yıllarda biyoçeşitlilik oldukça yüksektir.

5. Örnek olaylardan yola çıkarak sorulabilecek araştırma soruları

Yumurtalık Lagünü’nde habitat çeşitliliği ile tür çeşitliliği arasındaki ilişki nasıldır?

Kızılçam ormanlarında yangından sonraki ilk 10 yıl içinde bitki tür çeşitliliği nasıl değişmektedir?

Uyuz parazitinin kızıl tilki popülasyonu üzerindeki etkisini azaltmak için hangi koruma önlemleri alınabilir?

Kızıl tilki popülasyonundaki azalma, uzun vadede yaban tavşanı ve orman tavuğu gibi av türlerinin popülasyonlarını nasıl etkiler?

Akdeniz fokunun yavru ölümleri ile kıyı yapılaşması arasında nasıl bir ilişki vardır?

Habitat koruma çalışmaları, Akdeniz foku popülasyonunun yeniden artmasını sağlayabilir mi?

8. Komünite ve popülasyonlardaki etkileşim ve değişimlerle ilgili fark edilenler

Bir türün popülasyonundaki artış veya azalış, onunla avcı–av, parazit–konak veya rekabet ilişkisi içinde olan diğer türleri doğrudan etkiler.

Komünite düzeyindeki büyük olaylar (yangın, habitat tahribi, koruma çalışmaları) kısa sürede çok sayıda türün sayısını ve dağılımını değiştirebilir.

İnsan etkisi belirleyicidir; doğru koruma önlemleriyle popülasyonlar iyileşebilirken, yanlış uygulamalar aynı popülasyonları tekrar yok olma tehlikesine sürükleyebilir.

Ekosistemler dinamik sistemlerdir; süksesyon ve popülasyon dalgalanmaları nedeniyle sürekli değişim hâlindedir, sabit ve değişmez değildir.

9. Bu çıkarımları kendi yaşamımızdaki sorunların çözümünde kullanma

Nüfus artışı: Çok hızlı artan insan nüfusu, kaynaklar üzerinde diğer türlere benzer şekilde baskı oluşturur; bu da habitat kaybı ve biyoçeşitlilik azalmasına yol açar.

Bu nedenle sürdürülebilir kaynak kullanımı, akıllı şehir planlaması ve koruma alanları oluşturma gibi uygulamaların önemi anlaşılır.

Göç: Göç eden insan toplulukları yeni yerlerde sosyal ve ekonomik dengeleri etkiler; tıpkı yeni türlerin bir ekosisteme girmesi gibi, altyapı ve uyum planlaması gerektirir.

Hastalıklar ve salgınlar: Tilki–parazit örneğinde olduğu gibi, bir hastalık tüm popülasyonu etkileyebilir; bu durum aşı, hijyen ve salgın yönetimi gibi önlemlerin önemini gösterir.

Genel olarak doğadaki etkileşim ve değişimleri anlamak, insan toplumlarındaki nüfus yoğunluğu, göç, çevre kirliliği ve kaynak kullanımı gibi sorunlara daha bilinçli ve uzun vadeli çözümler üretmemize yardımcı olur.

11. Zihin haritası için öneri

Merkeze “Komünite ve Popülasyonlarda Etkileşimler” yazılabilir.

Bir dalda komünite örnekleri: Yumurtalık Lagünü (habitat çeşitliliği, göçmen kuşlar), Kızılçam ormanları (yangın, süksesyon).

Diğer bir dalda popülasyon örnekleri: Kızıl tilki (parazit, popülasyon azalması), Akdeniz foku (habitat kaybı, popülasyon dalgalanması).

Başka bir dalda etkileşim türleri: avcı–av, konak–parazit, rekabet, insan–yaban hayatı ilişkisi.

Son dalda sonuçlar: biyoçeşitlilik değişimi, ekosistem dengesinin bozulması veya yeniden kurulması, koruma çalışmalarının önemi.

12. Öğrenme günlüğü için özet iskelet

Bugün ne öğrendim? (Komünite, popülasyon, örnek olayların kısa özeti.)

Örnek olaylardan hangi sonuçları çıkardım? (Hastalık, yangın, habitat kaybı, koruma gibi etkenlerin etkileri.)

Bu bilgiler, önceki ekosistem ve biyoçeşitlilik bilgilerimle nasıl bağlantılı? (Besin zinciri, madde döngüleri, ekosistem dengesi.)

Bu konuyla ilgili beni şaşırtan veya dikkatimi çeken ne oldu? (Yangın sonrası biyoçeşitlilik, fok popülasyonunun tekrar azalması vb.)

Günlük hayatımda bu bilgileri nasıl kullanabilirim? (Doğayı koruma davranışları, bilinçli tüketim, çevreye duyarlı kararlar vb.)

Soldan Sağa

3. Birim alan ya da birim hacimde bulunan birey sayısı.: Popülasyon yoğunluğu

5. Belirli bir bölgede, belli bir zaman diliminde türlerin sıralı olarak birbirinin yerini alması.: Süksesyon

6. Birlikte yaşayan iki türden biri yarar görürken diğerinin zarar gördüğü simbiyotik ilişki.: Parazitizm

8. Bir popülasyonun yaşadığı çevrede büyüme ve gelişmesini engelleyen her türlü biyotik ve abiyotik faktörler.: Çevresel

10. Bir türün yaşamını sürdürmek için yapmış olduğu tüm faaliyetler.: Ekolojik niş

12. Birim alanda bulunabilecek maksimum birey sayısı.: Taşıma kapasitesi

13. Türlerden biri fayda görürken diğerinin ne fayda ne de zarar gördüğü simbiyotik ilişki.: Kommensalizm

Yukarıdan Aşağıya

1. Birlikte yaşayan her iki türün karşılıklı fayda sağladığı simbiyotik ilişki biçimi.: Mutualizm

2. Belirli bir alan içerisinde birbiriyle etkileşim hâlindeki tüm türlerin oluşturduğu topluluk.: Komünite

4. Belli bir alanda yaşayan tek bir türe ait bireylerin oluşturduğu topluluk.: Popülasyon

7. Bir popülasyona başka popülasyonlardan bireylerin katılması.: Göçler

9. Doğal yaşam alanlarında besin, barınma, ışık, su gibi sınırlı kaynaklardan faydalanmak isteyen aynı türün bireyleri ya da aynı kaynaklardan faydalanmak isteyen farklı türlerin birbirleri ile olan ilişkisi.: Rekabet

11. Bir organizmanın veya aynı türden oluşmuş bireylerin doğal yaşama ortamı.: Habitat

14. Beslenmek için bir canlıyı avlayıp yiyen canlılar.: Avcı