Göç eden kuşlar, balinalar ve imparator penguenler önceden çok beslenip vücutlarında yağ ve glikojen depolar.
Beslenemedikleri dönemlerde bu depo besinleri yavaş yavaş parçalayarak enerjiye çevirirler.
Ayrıca soğukta yaşayan türlerde kalın yağ tabakası (balina, penguen) hem enerji deposu hem de ısı yalıtımı sağlar.
Bu sayede günlerce–aylarca yeni besin almadan da yaşamlarını sürdürebilirler.
Enerji kaynağı besinlerdir (karbonhidrat, yağ, protein).
Bu besinler sindirilip hücrelere taşınır; mitokondride oksijenli solunumla parçalanır.
Solunum sonucunda besinlerdeki kimyasal enerji ATP’ye dönüşür; canlı ATP’yi kullanarak tüm yaşamsal faaliyetlerini gerçekleştirir.
Farklı besin türleri vücutta farklı yollar izler:
Karbonhidratlar → glikoza sindirilir, genelde önce enerji için kullanılır.
Yağlar → yağ asidi ve gliserole ayrılır, çoğu depo enerji ve ısı yalıtımı için kullanılır.
Proteinler → amino asitlere ayrılır, daha çok yapım–onarım işlerinde kullanılır, zorunlu kalmadıkça enerji için harcanmaz.
Vitamin ve mineraller sindirilmeden emilir, düzenleyici görev yapar.
Bu yüzden her besin ögesi vücutta aynı sırayı ve aynı görevi izlemez; sindirim, emilim ve kullanım süreçleri farklıdır.
Farklı Besin Gruplarından Enerji Eldesi Etkinliğinin Çözümünü görüntülemek için tıklayın.
Yapılandırılmış Grid Puanlama Anahtarını görüntülemek için tıklayın.
Besinlerin Solunuma Katılma Yolları
► Canlılar sürekli enerjiye ihtiyaç duyar. Besinler, insan vücudunun ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlamak için önemli bir kaynaktır.
► Canlılar metabolik faaliyetleri için gerekli olan enerjiyi üç temel besin grubu olan karbohidratlar, yağlar ve proteinlerden sağlar.
► Örneğin sabah kahvaltısında portakal suyu, yumurta ve tereyağı tüketildiğinde bu besinlerle alınan karbohidrat, protein ve yağ içerikleri farklılık gösterir.
► Glikoz, amino asitler ve yağ asitleri hücresel solunum süreçlerinde enerji üretiminde kullanılır ve hücrelerin ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlar.
► Hücrelerde karbohidrat, protein ve yağlar oksijenli solunum yoluyla parçalanarak ATP üretilir.
► Ancak bu besin gruplarının kimyasal yapılarındaki (özellikle karbon iskeletleri) farklılıklar nedeniyle her bir besin türü oksijenli solunumun farklı basamaklarına katılır.
● Karbohidrat yapı taşı olan glikoz, glikoliz evresinden solunum tepkimelerine girerek piruvata kadar parçalanır. Piruvat, Asetil-CoA’ya dönüşür; Krebs ve ETS evrelerinden geçer.
● Yağların sindirim ürünleri, yağ asitleri ve gliseroldür. Yağ asitleri Asetil-CoA’ya dönüştürüldükten sonra Krebs döngüsüne girerek solunum tepkimelerine katılır. Gliserol (3C) ise glikolizin ara basamaklarından tepkimeye girer.
● Proteinler sindirildikten sonra yapı taşları olan amino asitler oluşur. Amino asitler solunum tepkimelerine katılmadan önce yapılarında bulunan amino grubu uzaklaştırılır. Daha sonra karbon sayılarına göre 2 karbonlu amino asitler Asetil-CoA’dan, 3 karbonlu amino asitler piruvattan, 4 ve daha fazla karbonlu amino asitler ise Krebs döngü- sünden tepkimeye girer.
Karbohidrat, yağ ve proteinlerin hücresel solunum tepkimeleri sonucunda ortak olarak CO2, H2O, ATP ve ısı açığa çıkar. Ancak amino asitlerin yıkımı sırasında bu ürünlere ek olarak azot içeren atık maddeler de oluşur.