1. Su ve karbon ayak izi nedir?

Karbon ayak izi: Bir kişinin, topluluğun veya kurumun; ısınma, ulaşım, elektrik kullanımı, üretim ve tüketim faaliyetleri sonucu atmosfere saldığı toplam sera gazı miktarıdır. Genellikle karbondioksit (CO₂) cinsinden ifade edilir.

Su ayak izi: Bir kişinin, topluluğun veya işletmenin; gıda, kıyafet, enerji, ürün ve hizmetleri üretirken ve kullanırken harcadığı toplam tatlı su miktarıdır. İçtiğimiz su kadar, üretim sürecinde gizli olarak kullanılan suyu da kapsar.

2. Su ve karbon ayak izini azaltmanın yolları nelerdir?

Karbon ayak izini azaltmak için:

– Fosil yakıtlar yerine güneş, rüzgâr gibi yenilenebilir enerji kaynaklarını tercih etmek.

– Toplu taşıma, bisiklet ve yürümeye daha fazla yer verip özel araç kullanımını azaltmak.

– Evde gereksiz ışıkları kapatmak, enerji tasarruflu ampul ve cihazlar kullanmak.

– Et tüketimini azaltıp sebze–meyve ağırlıklı beslenmek, israf etmemek.

– Geri dönüşüm yapmak, tek kullanımlık plastikleri ve gereksiz alışverişi azaltmak.

Su ayak izini azaltmak için:

– Muslukları gereksiz yere açık bırakmamak, kısa duş almak.

– Bulaşık ve çamaşır makinelerini tam dolu çalıştırmak.

– Sızıntı yapan musluk ve tesisatları onarmak.

– Su isteyen ürünleri (et, pamuklu kıyafet, bazı işlenmiş gıdalar) gereğinden fazla tüketmemek.

– Tarımda damla sulama gibi su tasarruflu yöntemler kullanmak.

3. Su ve karbon ayak izini azaltmak neden önemlidir?

– Karbon ayak izinin azaltılması; küresel ısınmayı ve iklim değişikliğini yavaşlatır, aşırı hava olaylarının, kuraklık ve sel felaketlerinin azalmasına katkı sağlar.

– Su ayak izinin azaltılması; sınırlı tatlı su kaynaklarının daha uzun süre yeterli olmasını, su kıtlığı yaşayan bölgelerde insanların temiz suya daha kolay ulaşmasını sağlar.

– Her iki ayak izinin de küçülmesi; biyoçeşitliliğin korunmasına, ekosistemlerin dengede kalmasına ve gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakılmasına yardımcı olur.

– Ayrıca enerji ve su tasarrufu, aile bütçesine ve ülke ekonomisine de olumlu katkı sağlar.

2. Ekolojik ayak izinizi hesaplarken neler değerlendirildi?

– Evde kullandığım elektrik miktarı (aydınlatma, elektronik eşyalar, klima vb.)

– Isınma şeklim (doğal gaz, kömür, klima, soba vb.) ve ne kadar süre ısındığımız

– Ulaşımda en çok hangi aracı kullandığım (özel araç, toplu taşıma, bisiklet, yaya)

– Beslenme alışkanlıklarım (et ağırlıklı, dengeli, sebze–meyve ağırlıklı, hazır gıda tüketimi)

– Satın aldığım ürünlerin miktarı (kıyafet, elektronik eşya, oyuncak, kozmetik vb.)

– Geri dönüşüm yapıp yapmadığım, çöp miktarım

– Evde ve okulda su tüketimim (duş süresi, bulaşık–çamaşır yıkama sıklığı vb.)

3. Ekolojik ayak izimi küçültmek için hazırladığım araştırma soruları

1. Toplu taşıma kullanmak, kişisel araba kullanmaya göre ekolojik ayak izimi ne kadar azaltır?

2. Et tüketimini haftada birkaç gün azaltmak, karbon ayak izi üzerinde ne kadar etkilidir?

3. Evdeki elektrikli aletleri “stand-by” modunda bırakmamak, yıllık enerji tüketiminde ne kadar tasarruf sağlar?

4. Evde su tasarruflu musluk ve duş başlığı kullanmak, su ayak izimi ne ölçüde küçültür?

5. Geri dönüşüm ve yeniden kullanım (reuse) alışkanlığı çöp miktarını ne kadar azaltır?

4. Ekolojik ayak izini oluşturan faktörlerin etki büyüklüğüne göre sıralandığı tablo (örnek)

5. Seçtiğim faktör: Ulaşım – Ekolojik ayak izine etkisini azaltmak için araştırma planı

Araştırma sorusu: “Okula giderken haftada 3 gün toplu taşıma kullanmak, her gün özel araç kullanmaya göre karbon ayak izini ne kadar azaltır?”

Hipotez: Toplu taşıma kullanımının artması, kişi başına düşen fosil yakıt tüketimini ve karbon salımını önemli ölçüde azaltır.

Yöntem:

– Adım 1: Özel araçla okula giden birisinin günlük gidiş–dönüş mesafesi ve aracın ortalama yakıt tüketimi belirlenir.

– Adım 2: Aynı mesafe için toplu taşıma (otobüs/metro) kullanıldığında kişi başına düşen yakıt miktarına dair hazır veriler kullanılır.

– Adım 3: 1 ay boyunca iki durumda oluşan CO₂ miktarı hesaplanır ve karşılaştırılır.

– Adım 4: Sonuçlar grafik hâline getirilir, broşürde basit ve anlaşılır şekilde sunulur.

6–11. Araştırma, değerlendirme ve çözüm önerilerinin özeti

– Bilimsel makaleler, çevre kuruluşlarının raporları ve ders kitabı incelendiğinde ulaşımın, özellikle de kısa mesafelerde bile özel araç kullanımının, ekolojik ayak izinin en büyük parçalarından biri olduğu görülür.

– Arkadaşlarımın raporlarında; yenilenebilir enerji kullanımı, su tasarrufu, geri dönüşüm, et tüketimini azaltma gibi önerilerin hepsi bilimsel kaynaklarla uyumludur ve ekolojik ayak izini küçültmede etkili yöntemlerdir.

– Yorumları değerlendirirken; yalnızca fikir önermekle kalmayıp, bu önerilerin ne kadar uygulanabilir olduğu ve hangi büyüklükte etki yaratacağı da tartışılmıştır.

– Yeni ve özgün çözüm yolları olarak; “okula bisiklet günü” etkinliği, mahallede ortak kitap–oyuncak takas dolabı, sınıf içinde enerji nöbetçisi seçilmesi, yerel üreticiden alışveriş kampanyaları gibi fikirler geliştirilmiştir.

– Bilinçli tüketim alışkanlığı; ihtiyacımız olmayan ürünleri satın almamak, dayanıklı ve uzun ömürlü ürünleri tercih etmek, onarmayı ve paylaşmayı alışkanlık hâline getirmek anlamına gelir. Bu da hem aile bütçesi açısından tasarruf sağlar hem de ekolojik ayak izimizi küçültür.

12. Broşür için içerik taslağı (ekolojik ayak izini küçültme)

Broşür ön yüzü:

– Başlık: “Ekolojik Ayak İzimi Nasıl Küçültürüm?”

– Kısa tanım: Ekolojik ayak izi nedir, neden önemlidir?

– Küçük bir dünya ve ayak izi görseli.

Broşür iç sayfaları:

1. Bölüm – Ulaşım: Toplu taşıma, bisiklet, yürüme, araç paylaşımı önerileri.

2. Bölüm – Evde Enerji: Tasarruflu ampuller, gereksiz ışıkları kapatma, cihazları prizden çekme, yalıtım.

3. Bölüm – Su Tasarrufu: Kısa duş, damlayan muslukları onarma, tasarruflu musluk–duş başlığı.

4. Bölüm – Beslenme: İsraf etmemek, uygun porsiyon, sebze–meyve ağırlıklı beslenme, yerel ve mevsimlik ürünler.

5. Bölüm – Atık ve Geri Dönüşüm: Çöp ayrıştırma, geri dönüşüm kutuları, tek kullanımlık plastiklerden kaçınma.

Broşür arka yüzü:

– “Benim 5 günlük hedefim” başlıklı küçük bir kutu (öğrenci kendi hedeflerini yazabilir).

– “Küçük adımlar, büyük değişim yaratır!” şeklinde motive edici bir slogan.

Hangi ailenin ekolojik ayak izi daha yüksektir?

Ekolojik ayak izi 1. Ailede daha yüksektir.

Bunun kanıtları ve gerekçeleri:

1. Enerji kaynağı ve ısınma–soğutma

– 1. Aile evini fosil yakıtla çalışan kalorifer sistemiyle ısıtmakta ve yazın klimayla soğutmaktadır. Fosil yakıt kullanımı, yüksek miktarda karbondioksit salımına neden olur.

– 2. Aile ise çatısındaki güneş panelleri ile elektrik üretmekte, ısıtma ve soğutmada güneş enerjisinden yararlanmaktadır. Bu, sera gazı salımını önemli ölçüde azaltır.

2. Ulaşım alışkanlıkları

– 1. Ailenin benzin veya dizelle çalışan dört otomobili vardır ve aile bireyleri her gün bu araçlarla işe/okula gitmektedir. Bu durum fosil yakıt tüketimini ve karbon ayak izini çok artırır.

– 2. Ailenin sadece bir elektrikli otomobili vardır ve daha çok toplu taşıma kullanmaktadır. Elektrikli araç ve toplu taşıma, kişi başına düşen emisyonu azaltır.

3. Uçakla seyahat

– 1. Aile yılda ortalama 15 saatlik uçuş ile farklı ülkelere gitmektedir. Uçak yolculukları, kilometre başına yüksek karbon salımı yapan ulaşım türlerindendir.

– 2. Aile ise yılda yalnızca 1 saatlik uçuş yaparak yakın bölgelere tatile gitmektedir; bu da çok daha düşük bir etki anlamına gelir.

4. Tüketim ve atık yönetimi

– 1. Aile çöplerini ayırmadan atmakta ve paketli, işlenmiş ürünleri çok fazla tüketmektedir. Bu durum hem atık miktarını artırır hem de üretim sürecinde daha fazla enerji ve kaynak kullanıldığı için ekolojik ayak izini büyütür.

– 2. Aile çöplerini metal, plastik, cam ve organik olarak ayırmakta; böylece geri dönüşüme katkı sağlamakta ve atıkların çevreye zararını azaltmaktadır. Ayrıca genellikle yerel tarım ürünleriyle ev yemeği tüketmeleri, hem ambalaj atığını azaltır hem de taşıma kaynaklı emisyonları düşürür.

Sonuç:

1. Aile; fosil yakıt kullanımı, çok sayıda araç, sık uçak yolculuğu, geri dönüşüm yapmama ve paketli ürün ağırlıklı beslenme gibi nedenlerle daha büyük bir ekolojik ayak izine sahiptir.

2. Aile ise yenilenebilir enerji kullanımı, toplu taşıma ve elektrikli araç tercih etmesi, geri dönüşüm yapması ve yerel gıdalar tüketmesi sayesinde ekolojik ayak izini daha düşük tutmaktadır.