1. Bozulan veya kullanılamaz duruma gelen elektronik eşyalarınızın geri dönüşümünü nasıl sağlıyorsunuz?
Bozulan telefon, kulaklık, bilgisayar parçası, küçük ev aleti gibi elektronik eşyaları normal çöpe atmamaya dikkat ediyorum.
Önce tamir edilebilir durumda olup olmadığını kontrol ettiriyor, mümkünse tamir ettirip tekrar kullanmaya çalışıyorum.
Tamir edilemeyecek durumdaysa belediyenin veya yetkili firmaların e-atık toplama noktalarına götürmeye özen gösteriyorum.
Bazı market ve teknoloji mağazalarında bulunan atık pil ve e-atık kutularına eski pil ve küçük elektronik eşyaları bırakıyorum.
2. Evsel atıklarınızı nasıl topluyor ve ayrıştırıyorsunuz?
Evde çöpleri tek poşete karıştırmak yerine mümkün olduğunca ayırarak topluyorum.
Plastik, cam ve metal ambalajları geri dönüşüm kutusuna atılmak üzere ayrı bir torbada biriktiriyorum.
Organik atıkları (yemek artıkları, sebze–meyve kabukları gibi) normal çöpten ayrı tutmaya çalışıyorum.
Atık pilleri, biten pilleri ve bazı küçük e-atıkları ayrı bir kapta topluyor ve atık pil kutularına teslim ediyorum.
3. “Sıfır Atık Projesi” kapsamında neler yapıyorsunuz?
Sıfır Atık Projesi’ni destekliyoruz ve elimizden geleni yapıyoruz.
Gereksiz tüketimden kaçınarak daha az atık çıkarmaya dikkat ediyoruz; ihtiyacımız olmayan şeyleri almamaya çalışıyoruz.
Tek kullanımlık plastik ürünler (poşet, plastik bardak, pipet vb.) yerine bez çanta, matara ve tekrar kullanılabilir ürünler kullanıyoruz.
Atıklarımızı mümkün olduğunca kaynağında ayrıştırıyor, geri dönüşüm kutularını doğru şekilde kullanmaya özen gösteriyoruz.
Elektronik eşyaları, pilleri ve tehlikeli atıkları ayrı toplayarak yetkili toplama noktalarına götürmeye çalışıyoruz.
Okulda ve evde çevremizdekileri de bilinçlendirmeye, sıfır atık konusunda örnek olmaya gayret ediyoruz.
1. Beyin fırtınası: Atığın kaynağında ayrı toplanması ve geri kazanım oranının yükseltilmesi için neler yapılabilir?
– Okulda her kata; kâğıt, plastik, cam, metal ve organik atıklar için ayrı geri dönüşüm kutuları yerleştirmek.
– Sınıflarda “günlük atık sorumlusu” belirleyerek kutuların doğru kullanılmasını takip etmek.
– Okulda “sıfır atık panosu” hazırlayıp, geri dönüşümle ilgili afiş ve grafikler asmak.
– Tek kullanımlık plastik (pet şişe, bardak, pipet) yerine matara, yeniden kullanılabilir bardak ve kutu kullanmak.
– Kâğıtları tek yüz yerine çift yüz kullanmak, gereksiz çıktı almamak.
– Atık pil, e-atık (bozuk kulaklık, kablo vb.) için özel toplama kutuları koymak.
– Geri dönüşüm yarışmaları ve kampanyalar (en çok kâğıt/plastik toplayan sınıfı ödüllendirme) düzenlemek.
2. Atık yönetimi konusunda sorumlu kurum ve kuruluşlar hangileridir?
– Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı
– Belediyeler (il ve ilçe belediyeleri)
– İl/İlçe Millî Eğitim Müdürlükleri ve okul idareleri (okullardaki atık yönetimi uygulamaları için)
– Lisanslı geri dönüşüm ve atık bertaraf tesisleri
– Sıfır Atık Projesi kapsamında yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlar
– Çevre alanında çalışan sivil toplum kuruluşları (dernek ve vakıflar)
5. Atık yönetimi uygulamalarını karşılaştırma
Yakın Çevrenizdeki Atık Yönetimi Uygulamaları:
– Mahallelerde belirli günlerde çöp toplama, bazı bölgelerde geri dönüşüm konteynerleri.
– Okulda kâğıt ve plastik için ayrı kutular bulunması (varsa atık pil kutuları).
– Belediyenin zaman zaman atık pil, elektronik atık, bitkisel yağ toplama kampanyaları düzenlemesi.
Türkiye’de Atık Yönetimi Uygulamaları:
– Sıfır Atık Projesi kapsamında kamu kurumlarında, okullarda ve birçok iş yerinde atıkların kaynağında ayrıştırılması.
– Atık yağ, atık pil, e-atık, ambalaj atıkları için lisanslı firmalar tarafından toplama ve geri dönüşüm çalışmaları.
– Çöp depolama sahalarında düzenli depolama, bazı şehirlerde biyogaz ve enerji üretimi uygulanması.
Dünyada Atık Yönetimi Uygulamaları:
– Avrupa’nın birçok ülkesinde evsel atıkların zorunlu olarak ayrıştırılması ve yüksek geri dönüşüm oranları.
– Bazı ülkelerde “depozito iade sistemi” ile plastik şişe ve kutuların geri getirilmesi karşılığında para/puan verilmesi.
– Yakma tesislerinde atıktan enerji üretme, organik atıklardan kompost elde etme uygulamalarının yaygın olması.
6. Atık değerlendirme/geri dönüşüm tesisine gezi planı
– Yakın çevremde bir atık değerlendirme veya geri dönüşüm tesisi varsa, okul olarak bu tesise gezi planlanacaktır.
– Örneğin; Aydın ili Söke ilçesinde bulunan Atık Kağıt Dönüştürme Tesisine gezi planı Okul Temelli Planlama kapsamında okul idaresince düzenlenecektir.
– Tesiste kâğıtların toplanmasından yeni ürün hâline getirilmesine kadar geçen süreç gözlemlenecek, notlar tutulacaktır.
9. Atık yönetimi uygulamalarının çevreye, ekonomiye ve sürdürülebilirliğe katkıları
– Doğaya kontrolsüz bırakılan atık miktarı azaldığı için toprak, su ve hava kirliliği azalır; çevre daha temiz ve sağlıklı olur.
– Geri dönüşüm sayesinde kâğıt, plastik, cam ve metal gibi malzemeler tekrar kullanılır; böylece yeni hammadde çıkarma ihtiyacı azalır, ormanlar, madenler ve su kaynakları korunur.
– Atıkların toplanması, ayrıştırılması ve geri dönüştürülmesi yeni iş alanları ve ekonomik fırsatlar oluşturur.
– Düzenli atık yönetimi, sera gazı salımını azaltarak iklim değişikliğiyle mücadeleye katkı sağlar ve sürdürülebilir bir gelecek için zemin hazırlar.
10. Farkındalık için proje tasarlamak üzere bilgilerin kaydedilmesi
– Görüşmelerden, gezi ve videolardan elde edilen bilgiler bir günlük veya dijital dosyada toplanacaktır.
– Bu bilgiler kullanılarak okulda uygulanabilecek bir proje taslağı hazırlanacaktır (örneğin: “Atığını Getir, Okulunu Temizle” projesi).
– Proje kapsamında hedefler, yapılacak etkinlikler, sorumlu kişiler ve zaman çizelgesi netleştirilecektir.
11. Atık yönetimi çalışmalarından hangilerine katılmak isterim? Neden?
– Okulda ve mahallede çevre temizliği ve geri dönüşüm kampanyalarına katılmak isterim; çünkü doğrudan çevreyi temizlediğimizi görmek motive edici olur.
– Atık pil ve e-atık toplama kampanyalarında görev almayı isterim; bu atıkların çevreye verdiği zararın yüksek olduğunu biliyorum.
– Geri dönüşüm ve sıfır atık konulu öğrenci kulübü çalışmalarına katılmak isterim; böylece hem kendimi geliştirebilir hem de arkadaşlarıma örnek olabilirim.
12. Okulda grup çalışmasıyla hazırlanabilecek atık yönetimi projesi (örnek)
Projenin adı: “Okulum Sıfır Atıkla Parlasın”
Genel amaç: Okul içinde atıkların kaynağında ayrıştırılmasını sağlamak, geri dönüşüm oranını artırmak ve öğrencilerde çevre bilinci oluşturmak.
Hedefler:
– Her sınıfta ve koridorda geri dönüşüm kutularını doğru ve etkin kullanmak.
– Bir dönem sonunda geri dönüşüme gönderilen atık miktarını ölçmek ve artırmak.
– Öğrencilerde “sıfır atık” bilincini güçlendirmek.
Etkinlikler:
– Sınıflara bilgilendirici sunumlar yapmak, afiş ve broşürler hazırlamak.
– “En Temiz ve En Çok Geri Dönüşüm Yapan Sınıf” yarışması düzenlemek.
– Atık malzemelerden (karton, plastik kapak vb.) geri dönüşüm temalı sergi hazırlamak.
– Atık Kağıt Dönüştürme Tesisine (örneğin Aydın/Söke’deki tesis) gezi düzenleyip gözlemleri sınıfta paylaşmak.
– Proje sonunda yapılan çalışmaların sonuçlarını grafik ve poster hâlinde okul panosunda sergilemek.
Öz Değerlendirme Formunu görüntülemek için tıklayın.
Grup Değerlendirme Formunu görüntülemek için tıklayın.
Bütüncül Dereceli Puanlama Anahtarını görüntülemek için tıklayın.
Sıfır Atık Tanıtım Kitapçığını görüntülemek için tıklayın.
1. 2018-2021 yılları arasında geri kazanım amacıyla atık işleme tesislerine gönderilen atık miktarı nasıl değişmiştir?
Tablodaki verilere göre geri kazanım için tesislere gönderilen atık miktarı her yıl artmıştır:
– 2018: 11.035.553 ton
– 2019: 12.605.373 ton
– 2020: 15.074.363 ton
– 2021: 17.569.247 ton
Yani 2018’den 2021’e kadar olan dönemde geri kazanım için gönderilen atık miktarı düzenli ve belirgin bir şekilde yükselmiş, hem sıfır atık uygulamalarının yaygınlaştığını hem de toplanan atık miktarının arttığını göstermiştir.
2. 2020 ve 2021 yıllarında bertaraf edilmek üzere atık işleme tesislerine gönderilen atık miktarının diğer yıllara göre daha fazla olmasının sebebi ne olabilir?
– 2020 ve 2021 yıllarında bertaraf miktarının artması, öncelikle toplanan toplam atık miktarının artmasına ve atık yönetimi sisteminin daha çok bölgeyi kapsamasına bağlı olabilir.
– Bu yıllar aynı zamanda pandemi dönemi olduğu için; tek kullanımlık maske, eldiven, hijyen ürünleri, tıbbi atıklar ve paketli gıda ambalajları gibi atık türleri büyük ölçüde çoğalmıştır. Bu tür atıkların çoğu geri kazanılamadığı için bertaraf edilmesi gerekmiştir.
– Ayrıca mevzuatta yapılan düzenlemelerle bazı tehlikeli atıkların geri kazanım yerine güvenli bertaraf tesislerine gönderilmesi zorunlu hâle gelmiş olabilir.
Bu nedenlerle 2020 ve 2021’de bertaraf edilmek üzere tesislere gönderilen atık miktarı, önceki yıllara göre daha yüksek değerler göstermiştir.